شات بلاست چیست؟
- نویسنده مطلب: الهام خاکعلی
- تاریخ انتشار :
- تعداد دیدگاه‌ها : بدون دیدگاه
قطعات کثیف، اکسید شده یا قطعاتی که سطح ناصاف و غیر صیقلی دارند به دلایل زیادی از نظر زیبایی خوشایند نیستند. در صنایع مختلف برای انجام خدماتی از قبیل جوشکاری، ریخته‌گری، تراشکاری، آبدهی و رنگ‌آمیزی روی سطوح فلزات لازم است که هر گونه آلودگی را از سطح آنها پاک کرد زیرا مواد اکسید شده ممکن است مشکلاتی را در فرآیندهای ساخت ایجاد کنند. پس باید قبل از انجام فرآیندهای تولید ، سطح قطعات تمیز شود. روش‌های مختلفی جهت تمیزکاری قطعات مانند پاک کردن فلز با پارچه تا فرو بردن قطعه در حمامی از ترکیبات شیمیایی پیچیده وجود دارد ، یکی از موثرترین و محبوب‌ترین روش ها برای تمیز کردن قطعات کثیف یا اکسید شده، شات بلاست است.
شات بلاست روشی است که برای تمیز کردن یا صیقل دادن فلز استفاده می شود. شات بلاست تقریباً در پاکسازی همه قطعات صنعتی مانند هوافضا، خودروسازی، ساختمان سازی، ریخته گری، کشتی سازی، ریل و … که در آن ها از فلز استفاده می شود کاربرد دارد .
شات بلاست در لغت به معنای ساچمه زنی است ، ماشین‌های شات بلاست ساچمه ها را در یک منطقه با سرعت بسیار بالا متمرکز می‌کنند تا موادی مانند زنگ‌زدگی، رنگ‌ها یا سایر پوشش‌ها را پاک کنند. به طور معمول، این روش پرتاب ساچمه ها به سطح قطعه با هدف صیقلی نمودن سطوح فلزی و یا بتنی استفاده می شود .
مزیت این روش به دلیل توانایی آن در آماده سازی و پرداخت سطح قطعه و همچنین سازگاری آن با محیط زیست است.
فرآیند شات بلاست که گاهی اوقات به عنوان پرتاب ساچمه نیز شناخته می شود به وسیله گان دستگاه شات بلاست ذرات ساینده را به سطح قطعات شلیک می کند.گان شات بلاست معمولا شامل نازل برای شلیک مدیا و یک موتور برای تولید نیروی جنبشی کافی شلیک یا فشار دادن گلوله ها به سطح قطعه مورد نظر شما می باشد. این روش اگرچه برای سطوح بزرگ کارآمد و ایده آل است ولی در قطعات کوچک نیز کارایی دارد.
شات بلاست کارآمد است زیرا موتور دستگاه برای کار کردن به نیروی بسیار کمی نیاز دارد و استفاده از آن آسان است و همچنین نیاز به نیروی متخصص ندارد . به علاوه، این یک تکنیک تهاجمی است، بنابراین اینیک فرآیند تمیز کاری کامل قطعه را برای همه سطوح انجام می دهد. از دیگر مزایای این روش می توان به عدم استفاده از مواد شیمیایی خشن ، پاکسازی سریع و آسان و ایجاد پوشش سطحی بادوام نام برد.
ساچمه شات بلاست با مدل های ساچمه فولادی ، ساچمه چدنی ، ساچمه استیل ، شن و ماسه در صنعت استفاده می شوند.لازم به ذکر است سیمان به دلیل ماهیت پودری و غیر فلزی خود در فرآیند شات بلاست کاربردی ندارد و استفاده از آن می تواند منجر به آسیب به تجهیزات شود. همچنین سنگ نیز عموما به عنوان مدیا در صنعت شات بلاست استفاده نمی شود و تنها ممکن است جهت صیقلی کردن سطوح بتنی به کار رود.
مزایای فرآیند شات بلاست
- هزینه پایین و مقرون به صرفه : بسته به قدرت و سختی ساچمه شات بلاست ، می توان از آن ها به دفعات بسیار زیادی استفاده کرد و نیاز به شارژ مکرر ساچمه ها نیست. (البته لازم به ذکر است که کارکرد این ساچمه ها علاوه بر جنس آن ها، به مشخصات و قدرت پرتاب کننده و همچین سطح تمیز شونده نیز بستگی دارد).
- از ساچمه شات بلاست می توان هم در دستگاه های توربینی و هم در دستگاه های ایربلاست استفاده کرد.
- ساچمه شات بلاست دارای استحکام بسیار خوبی بوده که این موضوع سبب می شود تا گرد و غبار تولیدی نیز کاهش پیدا کرده و سرعت تمیز کاری نیز بالا رود.
- همچنین ساچمه شات بلاست دارای عوارض زیست محیطی بسیار کم (به دلیل عدم توليد گرد و غبار) بوده و نياز به فضاي كمی برای انبار داري دارند.
- شات بلاست محدودیتی در سایز قطعه و ضخامت بسیار آن ندارد . دستگاه شات بلاست میزی یکی از پرکاربردترین مدل های دستگاه شات بلاست است که در آن قطعات بر روی یک صفحه گرد قرار می گیرند و با چرخش آن ساچمه های فلزی به سطح قطعه پرتاب می شوند.در این روش به دلیل آنکه امکان تنظیم فشار و نوع ساینده وجود دارد پاکسازی های عمیقی صورت می گیرد.این تکنیک مناسب قطعات بزرگ و با ضخامت بسیار است و می تواند آلودگی های چسبنده را به خوبی حذف کند.
معایب شات بلاست :
- شات بلاست می تواند هنگام پاکسازی سطح منجر به بروز آسیب به سطوح ظریف و شکننده قطعه شود.
- به دلیل آنکه فرآیند شات بلاست تولید گرد و غبار می کند به تهویه مناسب در محل کارگاه نیاز است.
- هزینه تجهیزات و تعمیر و نگهداری دستگاه های شات بلاست معمولا بالاست.
- شات بلاست به دلیل آنکه عموما برای پاکسازی سطوح فلزی به کار می رود و در جنس قطعه محدودیت دارد پس کارایی بالایی نخواهد داشت.
کاربردهای شات بلاست
- امکان لایه برداری از سطوح مختلف
- زبر کردن سطوح قطعات به وسیله گریت فولادی (جهت بهینه انجام شدن عملیات لعابکاری و تفلون کاری برای ماندگاری و کیفیت یهتر)
- رنگ برداری سطوح مختلف
- امکان پلیسه زدایی سطوح
- تمیز کردن آلودگی های سطحی و روغنی
- مات کردن سطوح
- برطرف کردن ترک های ریز بر روی قطعه
- بهبود سختی سطح قطعات
- ایجاد سطح صاف و صیقلی با طول عمر بالا
- پاکسازی پسماندهای حاصل از قطعات تولیدی ریخته گری ها
- آماده سازی سطوح قبل از انجام فرآیندهایی نظیر جوشکاری ، گالوانیزه کردن ، فلز کاری ، لعاب کاری
- آماده سازی سطوح قبل از انجام فرآیندهای پوشش دهی پلاستیکی ، پوشش دهی شیشه، حکاکی با اسید شیشه
- آماده سازی قطعه برای انجام فعالیت هایی نظیر رنگ کاری ، تراشکاری و آبکاری
- آماده سازی سطوح قبل از پوشش دهی با زینک فلیک، گالوانیزاسیون و غیره
- از بین بردن تنش پسماند کششی با وارد شدن تنش فشاری
- از بین بردن ناهمواری سطح قطعه‌های ریخته‌گری و بهبود سختی
- برطرف کردن عیوب سطحی همچون خوردگی، تخلخل و ترک‌های ریز
- افزایش عمر مفید قطعات ریختگی و نوردی با نفوذ ساینده عمیق در قطعات
- لایه‌برداری از سطوح قطعات فورج شده
- تمیزکاری و بهبود خواص مکانیکی قطعاتی همچون چرخ دنده‌ها و شفت‌ها در مدت زمان کوتاه
- آماده‌سازی قطعات حاصل از برش CNC مانند فرفورژه‌ها
- زنگ زدایی، ماسه زدایی و رنگ‌زدایی سطوح خارجی قطعات
موارد استفاده از شات بلاست در صنایع مختلف چیست؟
صنعت ریخته گری :
محصولات تولیدی کارخانجات ریخته‌گری نیاز به پولیش و صیقلی شدن دارند و دستگاه شات بلاست بهترین دستگاه برای این صیقلی کردن قطعات فلزی مخصوص آلومینیومی است.شات بلاست قطعات ریخته گری آلومینیوم از مهم ترین فرآیندهای کارخانجات ریخته گری می باشد.
صنعت قالبسازی :
قالب‌ها به سطح صاف نیاز دارند، زیرا این‌ها نیز بخشی از ریخته‌گری هستند. دستگاه شات بلاست دستگاه عالی برای پرداخت سطح محصولات محسوب می‌شود. مهمترین مزیت روش شات بلاست آن است که به ظاهر و عملکرد مطلوب قالب ها آسیب نمی‌رساند.
صنعت پروفیل فولادی :
شرکت‌هایی که پروفیل‌های فولادی دارند، دارای فرزهای زیادی هستند که روی سطح و کیفیت محصول تازه تولید شده تاثیر می‌گذارند. در این صورت دستگاه شات بلاست می‌تواند تمام این مشکلات را به صورت حرفه‌ای حل کند.
صنعت کشتی سازی :
ورق های فولادی مواد اصلی ساخت محوطه کشتی‌ها هستند. معمولا فولاد دارای زنگ‌زدگی است که می‌تواند کیفیت و عملکرد مطلوب صنایع کشتی سازی را تحت تاثیر بسیاری قرار دهد . تمیز کردن این زنگ‌زدگی ها کار دشواری است و به صورت دستی نیز غیرممکن است. از این رو، یک دستگاه شات بلاست می‌تواند علاوه بر تمیز کردن سطح ، کیفیت فولاد مورد استفاده در کارخانه‌های کشتی‌سازی را نیز تضمین کند.
صنعت خودروسازی :
در کارخانه های خودروسازی، فولاد و سایر اجزای پروفیل با حفظ ظاهر اصلی صیقل داده می شوند. دستگاه شات بلاست تنها گزینه‌ای محسوب می‌شود که به استحکام فولاد آسیب نمی‌رساند و سطح آن را صیقل می دهد. به طور کلی، اکثر اجزای خودرو به انواع مختلفی از دستگاه‌های شات بلاست برای نظارت بر قطعات مختلف نیاز دارند.
صنعت آبکاری :
در صنعت آبکاری تمرکز اصلی بر ایجاد سطحی بسیار صاف است. دستگاه شات بلاست می‌تواند تمام نیازهای کارخانه‌های آبکاری را فراهم کند. این دستگاه زنگ‌زدگی سطوح را برطرف و سطح را به روشی عالی و به مقدار زیاد تمیز می‌کند.
صنعت بلبرینگ :
بلبرینگ‌ها اجزایی هستند که به سطوح صاف نیاز دارند. اما همیشه مقداری ناخالصی وجود دارد که برای تمیز کردن و به دست آوردن بهترین کیفیت محصول، نیاز به دستگاه شات بلاست است.
تفاوت شات بلاست با سند بلاست چیست؟
نوع مدیا (ساینده) :
در سند بلاست یا ماسه شات پلاست (Sandblasting) از ماده ساینده شن و ماسه استفاده می شود ولی در شات بلاست از ساچمه های فلزی کروی شکل به عنوان مدیا استفاده می شود.
مکانیزم عملکرد :
در سند بلاست پاکسازی توسط فشار هوا انجام می شود در حال که شات بلاست با نیروی مکانیکی گریز از مرکز فرآیند پاکسازی را انجام می دهد.
کاربرد :
سند بلاست معمولا جهت پاکسازی سطوح کوچک و حساس استفاده می شود ، در حالی که شات بلاست برای سطوح بزرگتر و ضخیم تر کاربرد دارد.
تفاوت شات بلاست و ایر بلاست چیست؟
- اگر از فشار هوا جهت ساچمه زنی استفاده شود به این فرآیند ایر بلاست می گویند ولی اگر از توربین های پر سرعت با چرخ دوار جهت پاشش ساچمه استفاده شود به آن روش شات بلاست می گویند.
- ایر بلاست کمتر تهاجمی بوده و سطح صافتری را ایجاد می کند.
تفاوت شات بلاست و وت بلاست چیست؟
نوع مدیا :
در وت بلاست از آب و مدیا نرم تر از ساچمه های فلزی و گریت فولادی که در شات بلاست به کار می رود استفاده می شود.
روش شلیک :
در وت بلاست از فشار آب به جای نیروی مکانیکی ای که در شات بلاست برای شلیک مدیا به کار می رود ، استفاده می شود.
کاربرد :
شات بلاست برای تمیز کاری آلودگی های سخت به کار می رود ولی وت بلاست برای تمیز کاری سطوح حساس استفاده می شود.
تفاوت شات بلاست و شات پینینگ چیست؟
تفاوت اصلی شات بلاست و شات پینینگ در نتیجه این فرآیند و کاربرد آن هاست. شات بلاست جهت تمیز کاری سطوح به کار می رود در حالی که در شات پینینگ ساچمه های فلزی کروی شکل با نیروی مکانیکی به سطح قطعه شلیک می شوند و در اثر این پرتاب مدیا ، تنش های فشاری در قطعه ایجاد شده که این تنش ها منجر به بهبود مقاومت در برابر خستگی و ترک خوردگی و بهبود خواص مکانیکی قطعه می شوند.
